Verslag bewonersbijeenkomsten werkgroep Leefbaarheid 2.0 op 17 en 18 mei in de Driehoek en de Swingel in Wijnjewoude

Arjen Bosch geeft een terugblik over de rol van KNHM bij de werkgroep Leefbaarheid mestvergisting. In eerste instantie is deze werkgroep opgericht op verzoek van de ALV van de buurtvereniging Klein Groningen. KNHM heeft vrijwillige adviseurs voor bewoners en kan een beroep doen op hoogstaande kennis van Arcadis om ze te ondersteunen (zie ook www.knhm.nl onder advies).

WEN ambieert 1 mln. kuub groen gas te produceren zonder overlast voor de bewoners. Met dat uitgangspunt werd in 2020 een werkgroep leefbaarheid mestvergisting ingesteld. De werkgroep inventariseerde de mogelijke overlastpunten en Arcadis ondersteunde  waarna op 29 augustus 2020 een bijeenkomst over de resultaten voor de bewoners van Klein Groningen volgde.

In de kern kwam het erop neer dat een goed gerunde monomestvergister niet stinkt, maar dat het meeste risico op overlast komt door  toename van vrachtverkeer en van geluid door de installatie zelf. Ook concludeerde Arcadis dat de andere overlastpunten waarschijnlijk op te lossen zijn, maar dat verder onderzoek alleen zinvol kan gebeuren als er meer over de installatie en de verkeersituatie breder bekeken wordt. Oplossing van verkeersoverlast in Klein Groningen, wil niet zeggen dat verkeersoverlast in andere buurten ook zijn opgelost. Daarom adviseerde KNHM om een breder samengestelde werkgroep Leefbaarheid in te stellen en specifieker te kijken naar de verschillende varianten van monomestvergisting. De werkgroep kijkt naar een haalbare monomestvergistingsvariant en analyseert of die variant zonder overlast gebouwd kan worden. Als dat niet mogelijk is, dan wordt een minder haalbare variant onderzocht. In feite worden de varianten zo afgepeld.

Daarna volgde een periode dat KNHM weinig kon doen, omdat de gemeente een ultieme poging wilde ondernemen om eerst in gesprek met de actiegroep Westkant te gaan om ook aan de werkgroep deel te willen nemen. Begin 2021 trok Westkant zich terug uit de gesprekken en wilde niet in de werkgroep deelnemen.

De gemeente heeft in het voorjaar van 2021 aan de buurtverenigingen gevraagd of zij wilden kijken of er buurt- en dorpsbewoners in de verbrede werkgroep willen deelnemen en is een oproep in de Bân geplaatst. De buurtverenigingen hebben aangegeven dat zij geen standpunt willen verdedigen, maar dat ze wel willen ondersteunen bij het houden van de bijeenkomsten in hun buurt. Met deze steun in de rug ging de werkgroep in de zomer van 2021 aan de slag, bepaalde de werkwijze van de werkgroep en beschreef deze in het najaar 2021 in de Bân, het dorpsblad van Wijnjewoude.

Het hele traject duurde al met al veel langer dan gepland en corona gooide veelvuldig roet in het eten. Een aantal leden van de werkgroep kreeg te maken met ernstige ziekte, maar in mei 2022 was het mogelijk om een bijeenkomsten over de tussenresultaten met de buurtbewoners te bespreken. Een bijeenkomst in de Driehoek en één in de Swingel.

Harm de Kroon van WEN presenteerde 9 verschillende varianten van mestvergisting. Die varianten variëren van niets doen en mestvergisting aan de individuele boer overlaten tot een centrale mestvergisting op de voormalige rioolwaterzuiveringsinstallatie aan de Tolleane. Uit de variantenanalyse kwam naar voren dat centrale mestvergisting de meest haalbare variant is, maar dat deze variant ook de meeste angst voor overlast van de bewoners oproept.

De werkgroep analyseerde een tiental overlastpunten en concludeerde dat:

Verkeer een belangrijk overlast punt is en ook geluid van de installatie ook serieuze overlast kan veroorzaken. Ook is duidelijk dat het niet realistisch is om van elke variant verkeer, geluid en alle andere overlast punten vooraf te onderzoeken, maar dat het beste begonnen kan worden met het onderzoeken van de meest haalbare variant. Dit onder het motto dat als er aantoonbaar is dat er geen overlast voor bewoners is, er ook geen reden is om tegen de realisatie te zijn.

Daarbij zijn een aantal kanttekeningen te plaatsen:

• Hoewel WEN kan verkeersoverlast kan beïnvloeden door het kiezen van gunstiger routes, kan WEN verkeersoverlast voor de bewoners niet tot nul reduceren.
• De gemeente kan er wel voor zorgen dat de verkeerssituatie zodanig wordt aangepast, dat er winst voor alle bewoners ontstaat. Die moet dus bereid zijn om daarin te investeren.
• Geluid van de installatie is een zwaarwegend punt. In het verleden gaf de Rioolwaterzuiveringsinstallatie geluidsoverlast, maar aan de installatie is te zien dat er ook geen enkele serieuze maatregel is genomen om dat te reduceren.
• Om geluidsoverlast voor omwonenden weg te nemen, moet daar van meet af aan met het ontwerp rekening worden gehouden, maar als je dat doet is er veel mogelijk.

De werkgroep heeft een werkbezoek naar Koudum gehouden en concludeerde dat de daar in bedrijf zijnde monomestvergister geen stankoverlast geeft. Aan dit werkbezoek nam ook een akoestisch adviseur van Arcadis deel. De werkgroep concludeerde dat deze monomestvergister wel veel lawaai maakt, maar de eigenaar had ook geen enkele maatregel getroffen om geluid te reduceren.

De belangrijkste vragen op beide bijeenkomsten waren:

Wat is de status van de bijeenkomst?

De gemeente heeft gevraagd of KNHM de bewoners wilde ondersteunen in de verbreedde werkgroep Leefbaarheid. Op verzoek van de gemeente hebben de buurtverenigingen belangstellende bewoners gevraagd om deel te nemen en via de BAN hebben bewoners gelegenheid gekregen om zich aan te melden. De bewoners hebben met steun van KNHM en Arcadis aan de werkgroep deelgenomen. Arjen Bosch heeft de werkgeroep begeleid.

Heeft de werkgroep ook overwogen om andere vormen van energie opwek te onderzoeken? Daarbij is gewezen op een studie van emeritus hoogleraar Lucas Reijnders.

De werkgroep heeft geen alternatieven onderzocht, omdat KNHM de bewoners juist wil ondersteunen bij hun zorgen over mogelijke overlast. Overigens is wel naar de achtergronden van de keuzes van WEN gekeken, maar er was geen evidente reden om de beschikbare informatie in twijfel te trekken of dat er een logisch alternatief voor handen zou zijn. Ook was er brede steun voor de doelstellingen om te komen tot een energie neutraal Wijnjewoude.

Een aantal deelnemers blijft van mening dat alternatieve energieopwek wel onderzocht had moeten worden.

Waarom gaat WEN niet werken met een elektrolyser?

Op deze vraag werd tijdens de bijeenkomst niet ingegaan.

Wordt er alleen binnen het postcodegebied mest opgehaald?

In de Driehoek heeft WEN gesteld dat de huidige 18 boeren binnen het postcode gebied 9241 vallen. In de tweede bijeenkomst kwam naar voren dat ook naar boeren wordt gekeken die vlak buiten het postcodegebied vallen. Het overgrote deel valt er binnen, maar er is onvoldoende mest binnen het postcode gebied beschikbaar. 

Zijn er voldoende boeren te vinden die mee willen doen om mest voor 1mln. Kuub groen gas te leveren?

Tot nu toe zijn 20 boeren gevraagd om mee te doen. Daarvan hebben 18 schriftelijk bevestigd dat ze mee willen doen. Op het moment dat de weerstand tegen de mestvergister groter werd is het zoeken naar meer boeren gestopt, maar WEN schat in dat er vlak in de buurt genoeg boeren bereid zijn om mee te doen. 1 mln. Kuub is ook het maximum, dus als die doelstelling is gehaald dan blijft het daar ook bij.

In de variantenanalyse is opgemerkt dat de gemeente geen vergunning wil geven voor decentrale mestvergisters. Blijkbaar kon dat in Koudum wel.

Zowel de provincie als de gemeente Opsterland hebben dit in hun beleid zo opgenomen. De gemeente heeft dat ook zo in een brief aan WEN bevestigd. Als vergunbaarheid wel mogelijk zou worden, wordt decentrale mestvergisting niet meteen de meest haalbare oplossing.

Op welke wijze kunnen bewoners WEN aanspreken op het rijgedrag van de chaufeur(s).

KNHM adviseert om met WEN privaatrechtelijke afspraken te maken, bijvoorbeeld met direct opeisbare boete clausules. KNHM is bereid daar juridische expertise voor beschikbaar te stellen. Een dergelijke overeenkomsten geven veel meer houvast dan het beroep doen op de Verkeerswegenwet- en regelgeving. WEN is bereid om privaatrechtelijke afspraken te maken.

Als je verkeersoverlast wilt beperken, kijk je dan ook naar de rammelstroken?

Zeker, maar er zijn nog veel meer verkeersaspecten, denk ook aan verkeersveiligheid. De gemeente is bereid om daarover in gesprek te gaan en als de gemeente voorstellen doet, is KNHM bereid om verkeerskundige expertise ter beschikking te stellen om de bewoners te ondersteunen.

Hoe zit het met de verspreiding van ziekte kiemen?

De vergister werkt op hoge temperaturen, waardoor ziektekiemen weinig kan krijgen. In die zin is een monomestvergister veiliger dan de gangbare manier van bemesting.

Is er rekening gehouden met de weidegang in de zomer?

De weidegang wordt door het toepassen van een monomestvergister niet belemmerd. De boer in Koudum is daar ook een groot voorstander van.

Als boeren in andere varianten niet bereid zijn om contracten met WEN af te sluiten, dan is het niet eerlijk om te accepteren dat bewoners worden geconfronteerd met 12 jaar overlast.

Het uitgangspunt voor de werkgroep is en blijft geen overlast. De werkgroep wil juist onderzoeken of dat met centrale mestvergisting mogelijk is.

Wat gebeurt er als WEN failliet gaat? De werkgroep heeft hier nog niet bij stil gestaan, maar zal daar een volgende keer op ingaan.

Werkgroep Leefbaarheid zal de komende periode met de volgende punten aan de slag gaan:

• Het nauwkeurig onderzoeken van geluid en verkeer voor een centrale mestvergister
• Het zoeken naar oplossingen voor de andere overlastpunten
• Deze vergelijken met andere varianten
• Een voorstel doen voor winst met betrekking tot verkeersoverlast
• De gelegenheid bieden voor een veldexcursie voor belangstellenden.

De resultaten hiervan zullen worden teruggekoppeld aan de buurten en het dorp, aan WEN en ter afsluiting zal een advies aan de gemeente Opsterland worden aangeboden.